İstanbul
Dikkat eksikliği, çabukluk ile baş döndürücü dürtüsellikle kendini yayınlayan kognitif ve davranışsal sorunların da zevcelik etmiş bulunduğu ortak afiyet sıkıntısı namına tanımlanan DEHB'nin sebepleri dört dörtlük namına anlaşılamıyor.
Araştırmacılar DEHB'nin kaynağının kalıtım bilimi nedenler, bellek hasarı, besin ve ulama maddeleri, psikososyal etkenler üzere riskler bulunduğunu tabir ediyor. Özellikle DEHB beşinci sınıf zamanında münteşir namına görülüyor. Çocuklarda görülme sıklığı yüzdelik 3-5 oranında, koca çocuklarında görülme sıklığı ise kız çocuklarına layıkıyla hâlâ yüksek.
Erken çocukluk yıllarında, çocukluk özelliğiyle fark edilmesi çelim bulunan DEHB, er karışma edilmediğinde akademik, içtimai ve ruhsal sorunlara kere açabiliyor. DEHB'li dallar bilimsel nitelikli muvaffakiyet düşüklüğü beraberinde okula uyarlama sorunları da yaşayabiliyor.
DEHB'nin çocuklarda kendini nite muhtemelen ettiğini AA muhabirine özetleyen Uzman Klinik Psikolog Filiz Çoban, baş döndürücü hareketlilik, el ve ayaklarda daima hareket, oturmayı sürdürememe, tırmanma, koşma, akıcı hareket, ortak tomar konuşma, dürtüsellik, sabredememe, esna bekleyememe, istifham bitirilmeden yanıtını söyleme, dikkat eksikliği, ayrıntılara dikkat edememe, almış bulunduğu fariza ve rollerde dikkatini yoğunlaştıramama ile zihnî kuvvet mucip işlerden savuşma üzere davranışlarla görülebildiğini söyledi.
Çoban, ferdin çabucak dikkat eksikliği bozukluğuna cemaat olabileceği üzere çabucak hiperaktivite bozukluğuna ve ya hem dikkat eksikliği hem hiperaktivite bozukluğuna da cemaat olabildiğini belirtti.
"Erkek çocuklarında hâlâ konsantre görülüyor"
DEHB'li bireylerin, aut uyaranlara ortak tomar bariz olduklarını ve bir çok devir günce işleri unuttuklarını tamlayan Çoban, şu şekilde bitmeme etti:
"Eğitim hayatları süresince DEHB'li bireylerin yaşayacakları bu problemleri çözebilmek düşüncesince en önce ilkokulun önce yıllarında DEHB'li öğrencilerin belirleme edilmesi gerekir. Öğrencilerin belirleme edilmesinin arkası esna DEHB tanısının öğrencileri ne derecede etkilediğini belirleme etmek düşüncesince yetişek gereksinimleri belirlenmeli ve ona layıkıyla ilişik kabiliyetleri geliştirilmeli. İlkokul yıllarında er teşhis alınması, tedrisat programlarının akla yatkın temellere oturmasını sağlayacak, bireylerin maharet gelişimini müspet yönde etkileyerek ileriki yetişek kademelerinde yaşanabilecek pedagojik sorunların önü maktu olacaktır."
Müdahale edilmediğinde kâffesi yaşamı etkiliyor
Her gözyaşı zamanında eylem özelliklerinin değişik bulunmasına ilişkin namına DEHB'nin değişik şekillerde görülebildiğine dikkati çekici Çoban, DEHB'li çocuğa cemaat anne babalara şu tavsiyelerde bulundu:
"Erken tedbir alınmalı. Çocuğunuzu dobra gözlemleyin bunun düşüncesince meslek önceleri çağda dolgunca dolgunca oyunlar oynayın. Sabırlı ve ayık peyda etmek gerekir. DEHB'li dallar ev içinde ortak tomar dürtüsel davranışlarda bulundukları düşüncesince anne babalar arada sırada cezalar ayrıca hüküm davranışında bulunurlar. Çocuğun karakteriyle ilişik ortak sıkıntısı olmadığını bunun dirim bilimsel hasebiyle bunları yaşadığını bilmeniz gerekir. Çocuğunuz düşüncesince bilgelik edinin, sınav yaptırın. Hekim, öğretmen, ebeveyn, psikolog, hususi terbiyeci üzere kimlerden dayanaklık etmek alınıyorsa bu arada koordineli idman gerekir. Uzman katkısı almaktan çekinmeyin."
"Çocuklarınızla dolgunca dolgunca düzen oynayın"
Çocukları gözlemlemenin en akla yatkın yolunun düzen sallanmak bulunduğunu tamlayan Uzman Klinik Psikolog Çoban, DEHB'li çocuklarla oynanabilecek oyunları ise şu şekilde sıraladı:
"Odanın içine yaşına ve ilgisine layıkıyla seçebileceğiniz büyüklükteki oyuncağı saklayın ve sıcak-soğuk niteleyerek evladınızın bulmasını sağlayın. Gösterilen kılık içinde maksut eşyayı ve ya hayvanları bilmesini isteyebilirsiniz. Gözleri kapalıyken eline koyduğunuz eşyaları tanımasını, bilmesini isteyin. Sıra beklemekte zorluk çeken dallar düşüncesince evde baba, anne, ahi var ise kardeşleri de karışma ederek nöbetleşe ferde atma oyunu oynayabilirsiniz. Dışarıda sek sek, yakıcı top, yerden erdemli üzere oyunlar oynayabilirsiniz. Bu oyunları canlandırırken çocuğun yaşına, ilgisine dikkat süresine layıkıyla süresini uzatıp kısaltabilirsiniz."
DEHB belirleme edilen bebek ve ya gençlerde behemehâl tedaviye başlanması icap ettiğini vurgulayan Çoban, "DEHB otama edilmezse, çocukta gittikçe bilimsel nitelikli yaşamını yarıda bırakma, dost ilişkilerini sağlayamama, husus kullanımına ve sigara kullanımına yatkınlık, yetişkinlik zamanında çöküntü üzere ağır problemlere kere açabiliyor. Uzmanı eşhas kabilinden akla yatkın ve vaktiyle tedavisiyle DEHB'li bireylerde çabuk bulaşık ve iyilik görülüyor."
"Dikkat eksikliği canlı efrat dikkatini korumada başağrısı yaşar"
Uzman Psikolog Hayal Kesimel ise dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun nörogelişimsel bozukluklar kategorisinde toprak aldığını söyledi.
Bunların bebek ve gençlerde çabucak dikkat eksikliği yaşanmış bulunan durum, çabucak hiperaktivite bozukluğu yaşanmış bulunan gidiş ve değme ikisinin de komorbit (birlikte) görüldüğü biçiminde gözlemlenebildiğini aktaran Kesimel, "Dikkat eksikliği canlı efrat detaylara dikkat etmez, daima günah yapar, dikkatini korumada başağrısı yaşar, dinlemez görünür, maruz komutları izlemede meşakkat çeker, aranjman sıkıntısı yaşar, dip hatır mucip işlerden kaçınır ve ya bu işleri yapmaktan hoşlanmaz, eşyalarını kaybeder, dikkati kolay dağılır, günce işlerini unutur." dedi.
Hiparaktif-dürtüsel bozuk para canlı ferdin durduğu yerde duramadığını, elleri ve ayaklarının kıvracık olduğunu, derinlemesine müddet oturmada başağrısı yaşadığını, çocukken koştuğunu ve ya tırmandığını, yetişkinken durumunda duramadığını özetleyen Kesimel, "Sessizce ortak şeyle çalışır olmada başağrısı yaşar, motosiklet asılmış üzere yahut düzlük duvara tırmanırcasına hareketlidir. Çok konuşur, karşıdaki ad sorusunu bitirmeden yanıtı yapıştırır, bekleme mucip ve ya nöbetleşe meydana getirilen işlerde başağrısı yaşar, başkalarının sözünü keser." niteleyerek konuştu.
Kesimel, dikkat eksikliği ve hiperaktif-dürtüsel bozukluğun değme ikisini de canlı bireylerde yukarıda değme dü grupta toprak meydan bulgulara ortak arada rastlanabildiğini söyledi.
"DEHB'li dallar içtimai ilişkilerinde de zorlanmalar yaşayabiliyor"
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısının, bebek ve erin psikiyatristi kabilinden konduğunu, teşhis meydan bireylerin, zorlandığı alanlara layıkıyla psikoterapi, psikoeğitim ve hususi yetişek sahalarında dayanaklık etmek aldığını tabir fail Kesimel, yaşanmış bulunan güçlük seviyesine layıkıyla akıl doktoru kabilinden medikal dayanaklık etmek de verilebildiğini aktardı.
Çocukların zahmetli duygularını zahmetli davranışlarla gösterebildiğini, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunu teşhisi almış bulunan evlatların içtimai ilişkilerinde de zorlanmalar yaşayabildiğini dile getiren Kesimel, şunları kaydetti:
"Terapi sürecinde ailenin çocuğun hissî gereksinimlerini akıllıca gözlemlemesi, uzmanların eşliğinde meri şekilleri ve arka bildirimleri dikkate alması iyice ehemmiyet taşır. Erken teşhis değme vaziyette bulunduğu üzere dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu düşüncesince de yararlıdır. Erken teşhis ve tanıya akla yatkın sağaltım meydan çocuklarda zorlandıkları bölgelerde ağır gelişmeler görülebilir. Günlük dünyadaki işlevsellik artar, içtimai münasebat düzelebilir ve arbede nakız becerilerini gelişebilir."
