Yıllar sonradan rastlanan 'Batman bantlı gübürcü balığı' korunacak

Rize

Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliğince al listeye alınarak neslinin tükendiğine inanılan, Shoal isimli Doğa Koruma Örgütünce dünyanın en baş döndürücü aranan 10 balık şekli ortada arsa düzlük "Batman bantlı gübürcü balığı"nın tespiti düşüncesince Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dekan Yardımcısı Doç. Dr. Cüneyt Kaya ve Araştırma Görevlisi Dr. Münevver Oral'ın emek harcaması birlikte müddet evvela semere verdi.

Akademisyenlerin yürüttüğü icraat kararı Sarım Deresi ve Sason Çayı'ndaki arsa çalışmalarında rastlanılan balığın "Batman bantlı gübürcü balığı" bulunduğu belirlendi.

Ünlü oyuncu Leonardo DiCaprio'nun, 47 sene aradan sonradan belirleme edilen adalet dayalı haberi toplumsal iletişim araçları hesabından paylaşması ise balığa merakı artırdı.

Doç. Dr. Kaya, AA muhabirine, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesinde mevcut "Türkiye'nin en serbest lezzetli su balığı müzesi"nde 70'ten birlikte tomar tanımlanan türün yüz örneklerinin arsa aldığını söyledi.

Kaya, 1974 senesinde Prof. Dr. Ali Kelle kabilinden rastlanan "Batman bantlı gübürcü balığı"na o tarihten itibaren hiçbir rastlanmadığını belirterek, bu balığın dünyada 300'den birlikte tomar kaybolma çeşit ortada evvela 10'da bulunduğunu dile getirdi.

Bölgede 12 senedir çalıştığını, Dicle Nehri'nin balık faunasının acele emek harcaması bulunduğunu özetleyen Kaya, laflarını şu şekilde sürdürdü:

"Bu türün değme daim peşindeydik yek türün tababet lokalitesi Batman Barajı'nın altıydı. Batman Barajı, suyun debisini ve yapısını değiştirdiği düşüncesince dun kesimlerde bulamadık. Türün neslinin tükendiği şüpheleri vardı. Barajın ilişkin odaklandık. Dokuz günce arsa planımızın evvela gününde barajın üzerindeki Sarım Deresi ve Han Deresi, öteki ismiyle Sason Çayı'nda balıkları bulduk. Artık habitatını ve popülasyonunu biliyoruz. Bundan sonradan tehditlerini belirleyip üstünde gitmeye bitmeme edeceğiz."

Dünya üstünde sadece bu alanda canlı "Batman bantlı gübürcü balığı"nın katıksız hayat dalının ağır tehditler altında bulunduğunu özetleyen Kaya, bunların kuraklık, kirlilik, şebeke atıkları, tarımsal gübrelerin birlikte tomar oranda uygulanması, plastik atıklar, öz yatağında meydana mevrut değişimler, yapım makineleri, taş ocakları, fantom avcılık, istilacı çeşitler ve hidroelektrik santralleri halinde sıralanabileceğini tabir etti.

Doç. Dr. Kaya, alanda katıksız şekilde yok üç balık şekli arsa aldığını belirterek, "Bunlardan ikisi ecnebi türler, ebekuşağı alabalığı ve alçak sazan olup sadece havuz balığı şekilde isimlendirilen İsrail sazanı istilacı özelliği ile katıksız türlerle gıda ve oturma rekabetine girerek ekosistem üstünde edisyon yaratmaktadır." dedi.

"İkinci adımda bu şekli destek olmak istiyoruz"

Çalışmanın ikinci adımında şekli destek olmak istediklerine ayraç fail Kaya, bu mevzuda ayrışık adım ve faaliyetlerde bulunduklarını, domestik yönetimsel amirlerden kaza ulusal yetişek müdürlerine derece düet görüşmeler yaptıklarını söyledi.

Kaya, Batman Sason, Diyarbakır Kulp ve Lice ilçelerinde liselerde farkındalık çalışmalarını bollatmak az daha seminerler verdiklerini, gençlerle doğa bilinci üstünde görüşme gerçekleştirdiklerini, bölgedeki sivil polis polis maşer kuruluşlarıyla güruh yaptıklarını, 80 köyü içeren SARIM-DER ile Diyarbakır Sur'da güruh düzenli ettiklerini tabir etti.

İleriye çevrilmiş icraat düşüncesince bakanlıklar ve arsıulusal kuruluşlarla teşrikimesai içre olduklarını aktaran Kaya, mevzunun farkındalık emekleri genişletilerek bölgedeki hepsi paydaşları etraflıca duruma gelmesini amaçladıklarını dile getirdi.

Bulgular ondan sonra dünyanın önde mevrut ilim kuruluşlarıyla paylaşımlar yaptıklarını özetleyen Kaya, oyuncu Leonardo DiCaprio'nun arsıulusal alandaki haberlerden bir tanesini paylaştığını hatırlatarak, "Çok birlikte tomar takipçisinin bulunması, isimli sanlı birlikte oyuncu ve mevzi gönüllüsü olması nedeniyle çalışmamız serbest kitlelere ulaştı. Türün korunması namına ehemmiyetli birlikte eylemdi. Buradan namına teşekkürname ediyoruz." niteleyerek konuştu.

Türün 1974'te rastlanmasının peşi sıra nice kere evcil ve ecnebi araştırmacıların girişimleri bulunduğunu gücün başarısızlıkla sonuçlandığını tabir fail Kaya, şunları söyledi:

"Balığın aşina azami boyu 3,6 santimetre. Bazı araştırmacılar bu parametreyi dikkate almayıp ağ menfez açıklığı serbest kepçe yahut ağlarla kontrol faaliyetleri yaptılarsa balık önemsiz boyunun avantajıyla bu ağlara hatasız firar etmiş olabilir. Biz 2-3 milim ağ menfez açıklığına eş kepçe kullandık başkaca balık kaybolma birlikte çeşit bulunduğu düşüncesince literatürde biyolojisi ve oturma tercihleri kendisince hiçbir ilim yoktu. Bu sebeple balığın elbette birlikte su boyunca olabildiği araştırmacılar kabilinden meydana getirilen öngörüler dikkate alınarak yapılmıştı. Biz bugünkü bilgiler ışığında türün sığ ve aceleci cereyanlı suları yeğleme ettiğini biliyoruz. Oysa eski araştırmacılar, türün evvela tanımlandığı lokalite bulunan Malabadi Köprüsü dolaylarına odaklanmıştı gücün 1986-1999 yılları ortada o bölgedeki suların habitatı değişikliğe uğrayarak yoğun ve aheste cereyanlı birlikte çözüm almıştı."

"Leopar sazanı derinlemesine senelerdir kayıp"

Doç. Dr. Kaya, kaybolma 10 türden ikincisinin de Batman ve Dicle Nehri yöresinde bulunduğunu aktararak, "Leopar sazanı derinlemesine senelerdir kayıp. En semere 10 sene evvela görüldü. Bununla dayalı düzentileme sürdürüyoruz ve umutluyuz. Bazı projelerle gündeme getirip üstünde gidiyoruz. İnşallah ikinci kaybolma balık türümüzü de bulacağız." ifadesini kullandı.

Bölgede "hayalet avcılığa" çoğunlukla rastlandığını, "tırıvı" ile avlanmanın baş döndürücü birlikte tomar bulunduğunu tamlayan Kaya, kopan ağların suda balık ve hidrofil canlıların dolgun ölümlerine tarz açtığını söyledi.

Kaya, ağların derinlemesine seneler doğadan kaybolmadığına dikkati çekerek, şu şekilde konuştu:

"Ekosistemde dokunca verdiğiniz değme çeşit ve birey, zincirden çıkan değme bölüt sistemi bozuyor. Bu sebeple Batman bantlı gübürcü balığı da öteki çeşitler kabilinden fantom avcılık, kirlilik, kuraklık, istilacı çeşit kabilinden etkenlerden etkilenebiliyor. Leopar sazanı ise büyüyen birlikte balık, 60-70 santimetreye ferah ferah ulaşabilen balık. Balıkçı ağlarına takılabiliyor. Bu sebepten balıkçıların bu balığı tanımasını ve çocuklarının, doğacak nesillerin de görmesini istiyorlarsa balıkları gene doğaya salmalarını istiyoruz. Zaten kaybolma birlikte balık. Belki balıkçılar rastlıyor, tanımıyor. Bölgede farkındalık emekleri olmak istiyoruz."

Dr. Münevver Oral ise araştırmanın kalıtım bilimi boyutunu yürüttüğünü belirterek, balığı evvela bulduklarında elden kişileştirme edemediklerini kaydetti.

Morfolojik ayrımlarını icap yakut gözlemleri icap arsıulusal uzmanlarla diyaloglar ondan sonra netleştirdiklerini özetleyen Oral, "Hem kalıtım bilimi hem yapı bilimsel incelemelerimiz bizlere bu balığın evren çapında baş döndürücü birlikte tomar aranan Batman bantlı gübürcü balığı bulunduğunu konfirmasyon etti." dedi.

Oral, arazide karlı, dargın ve suların yükseldiği çağda çalışmanın zorluklarına değinerek, "Son arsa çalışmasında icap dargın icap makbul ekipmanlardan kaynaklı önemsiz güçlük meydana geldi yek hepsinin üstesinden geldik. Bölgede farkındalık emek harcaması yaptık. Bölgedeki domestik bölüt derece seminerler düzenledik. Çok iyi neticeler aldık. Öğrenciler baş döndürücü meraklıydı." niteleyerek konuştu.

"DNA örneklerini GenBank'a yükleyeceğiz"

"Batman bantlı gübürcü balığı"nın evvela tanımlamasının 1974'te yapıldığını hatırlatan Oral, "Günümüz koşulları ile değerlendirmemek lazım. O çağda fotoğraflarla kalıtım bilimi verilerle düzentileme yok. PCR elan keşfedilmemiş. Dolayısıyla bu adalet dayalı elimizdeki yegâne data çizimlerde. Biz dakika 21. yüzyılda tercih ettiğimiz dört başı mamur teknolojik aletlerden, fotoğraflardan, kalıtım bilimi verilerden bahsedebiliriz. Bu manada araştırmacılarız, adalet dayalı evvela jen verilerini, DNA dizilimini de GenBank'a yükleyecek. O manada baş döndürücü dörtköşe ve gururluyuz. Çok yaklaşan sürede DNA örneklerini GenBank'a yükleyeceğiz." değerlendirmesinde bulundu.