Ankara
Sulak alanlarla ilgilendiren farkındalığı çoğaltmak düşüncesince evren genelinde değme sene 2 Şubat'ta Dünya Sulak Alanlar Günü kutlanıyor.
İran'ın Ramsar kentinde "Ramsar Sözleşmesi" yerine anılan Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi, 2 Şubat 1971'de imzalandı.
Sözleşme, 170 yan ülkeyi sulak alanları korumakla ve bunların akliyeci yönetimini sağlamakla işyar kılıyor.
Kamuoyunun dikkatini döşemek kıl payı 1997 yılından buyana kutlanan gün, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulunun 30 Ağustos 2021 günlü kararıyla "Dünya Sulak Alanlar Günü" yerine ikrar edildi.
Söz konusu sözleşmeye yan ülkelerdeki değme türden kenar ve iç sulak alanlar "Ramsar Alanı" yerine adlandırılıyor.
Dünya genelinde 2 bin 400'den bir tomar Ramsar Alanı bulunuyor. Bu alan, Meksika'dan hâlâ iri olup 2,5 milyon kilometrekareyi kapsıyor.
Avustralya'daki Cobourg Yarımadası, 1974'te dünyanın evvel sulak alan yerine belirlendi.
Bolivya, 148 bin kilometrekare ile sözleşmenin koruması altındaki en degaje sulak bölgeye ehil ülke. Brezilya'daki Rio Negro bölgesi ise 120 bin kilometrekare ile dünyanın en iri sulak alanları ortada görülüyor.
Kanada, Çad, Kongo ve Rusya Federasyonu'nun değme birinde 100 bin kilometrekarenin üstünde sulak alan belirlenirken, Kongo'daki Ngiri-Tumba-Maindombe ve Kanada'daki Queen Maud Körfezi'nin değme bir tanesi 60 bin kilometrekarelik sektörü kaplıyor.
En bir tomar sulak bölgeye ehil devletler ise 175 alanla Birleşik Krallık ve 142 alanla Meksika.
Türkiye'deki Ramsar alanları dulda altında
Türkiye, sulak alanlarının korunmasını ve akliyeci kullanımını üstlenme düşüncesince 1994'te Ramsar Sözleşmesi'ne yan oldu.
Böylece ülkede Sultan Sazlığı, Seyfe Gölü, Burdur Gölü, Manyas (Kuş) Gölü, Göksu Deltası, Akyatan Lagünü, Kızılırmak Deltası, Uluabat Gölü, Gediz Deltası, Yumurtalık Lagünü, Meke Gölü, Kızören Obruğu, Kuyucuk Gölü ve Nemrut Kalderası, Ramsar Alanı yerine belirlendi ve dulda dibine alındı.
Ulusal mevzuat kapsamında 59'u ulusal, 22'si yöresel önemi taşıyan iktisap etmek kıl payı kestirmece 10 bin 850 kilometrekareyi havi toplanmış 95 toprak "sulak alan" yerine duyuru ve tescil edildi.
Sözleşme kapsamında 1999-2021 yıllarında 70 sulak alan düşüncesince dalavere planı hazırlanarak uygulamaya konuldu.
2023 "Sulak bölgelerin düzeltme zamanı” olacak
Dünyanın en bir tomar gözdağı altındaki ekosistemi sulak alanlar, ormanlardan 3 kıvrım hâlâ aceleci namevcut oluyor.
1700'lerden buyana hayattaki sulak bölgelerin kestirmece yüzdelik 90'ının yıkma olduğuna inanılıyor. Söz konusu bölgelerin hoppadak yüzdelik 64’ü ise güzeşte 100 sene içerisinde namevcut oldu.
Sulak bölgelerin değme sene kestirmece yüzdelik 1 eksilme gösterdiği düşünülüyor. 1970'ten buyana 50 sene zarfında ise evren genelindeki sulak bölgelerin yüzdelik 35'i namevcut oldu.
Tarım ve yapım düşüncesince tefcir ve dolgu, kirlilik, baş döndürücü avlanma ve kaynakların baş döndürücü kullanımı, istilacı çeşitler ve ülke değişikliği sulak bölgelerin kaybını hızlandırıyor.
Hızlı kayıpları bilakis yöneltmek düşüncesince sulak alanlar kendince millî ve toptan farkındalığı çoğaltmak ve alanları restore etmeye müteveccih eylemlerin teşviki düşüncesince 2023 senesinde Dünya Sulak Alanlar Günü teması "sulak bölgelerin düzeltme zamanı" yerine belirlendi.
Sulak bölgelerin işlevi ne?
Sulak alanlar, dünyada esmer yüzeyinin kestirmece yüzdelik 6-7'sini kaplamasına rağmen, tamamı nebat ve efsanevi türlerinin yüzdelik 40'ı bu bölgelerde yaşıyor yahut ürüyor.
Sulak bölgelerin havada iri miktarda mevcut çakılı karbonun tutulması ve salınması yoluyla ülke değişikliğinde de bir tomar ehemmiyetli gösteriş oynadığı belirtiliyor. Kıyıdaki sulak alanların, karbonu tropikal rahmet ormanlarından 55 kıvrım hâlâ aceleci tuttuğu ve depoladığı ölçülüyor.
Sulak bölgelerin sel, kuraklık, baş döndürücü bolluk kabilinden yılgı ülke olaylarının tesirini yıpratıcı görevi bulunuyor. Yer altı suyunu besleyici yahut dengeleyen bu alanlar, baş döndürücü yağışlarda bir tomar suyu depolayarak taşkınları arama ediyor.
Sulak alanlar, içmece suyu elde edilmesi ve besin tedariki sağlaması açısından ehemmiyet bildirme ediyor. Yer altı sularının kestirmece 3 bilyon kişiye içmece suyu sağlamış olduğu düşünülürken, sulak bölgelerde yetiştirilen düğü 3,5 bilyon insanoğlunun esas besin maddesi.
Küresel istinas ve insanoğlu tahribatının artım gösterdiği sonuç senelerde evren genelinde günbegün eksilme hevesi yayınlayan sulak bölgelerin korunmasında uygulayım bilimi kullanımı, ayrışık tasar ve programlar gerçekleştiriliyor.
