Bayburt
Kırmızı, manzume hayatında rastgele sabık gündüz kendisini geliştirerek mimarlık nitelikleri zımnında adeta medeniyetler ortada aralık açan camiden köprüye, kaleden manastıra, sayaç kulesinden kiliseye yüzlerce sene ilkin taş işçiliğiyle düz yazı edilen nice eserin restorasyonunda fariza aldı.
Matkap, spiral, çivi, bıçak, çekiç ve törpü üzere türlü anahtar gereçleri kullanarak taşlara biçim verici Kırmızı, mesleğini akıbet nefesine derece sürdürmeyi hedefliyor.
Bosna Savaşı esnasında 1993'te futbolcu atışıyla yıkılan Mostar Köprüsü ile Sümela Manastırı, Erzurum Ulu Cami, İzmir Saat Kulesi, Bayburt Kalesi üzere yan yana aşırı binanın yenileme çalışmalarında da toprak düzlük Kırmızı'nın biricik imgesel ise memleketi Bayburt'taki Tarihi Taş Köprüyü aslına akla yatkın baştan düz yazı etmek.
"Beni en aşırı bahtiyar eden, Mostar Köprüsü'nün onarımında idman oldu"
Bayburt'taki yan yana taş ocağında çalışmaya bitmeme fail Ömer Kırmızı, AA muhabirine, mesleğe önceki adımı 1970'te babasının indinde attığını söyledi.
İlk namına Erzurum Ulu Cami'nin onarımında çalıştığını özetleyen Kırmızı, "Daha sonradan Çifte Minareler, Yakutiye Medreseleri üzere yapılarda çalıştık. Babam merhum olduktan sonradan ego dostlarımla bu arada işe bitmeme ettim." dedi.
Köprülere hususi merakı olduğunu, Erzurum'daki Tivnik Köprüsü'nün onarımından sonradan zamanı köprülerin restorasyonunda çalışmaya bitmeme ettiğini tamlayan Kırmızı, "Daha sonradan Kayseri'de Şahruh Köprüsü, Muratpaşa Köprüsü'nde çalıştım. Adana'da Ak Köprü'nün tamirat değil, az elan temelden yaptım. Daha sonradan Sakarya'da Ali Fuat Paşa Köprüsü'nü yaptım. Bunlardan sonradan Mostar Köprüsü'ne gittim." sanarak konuştu.
Kırmızı, Mostar Köprüsü'nün restore edileceğine değgin 2001'de gazetede çav okuduğunu, binanın yan yana tarafı yıkılmış fotoğrafını görür görmez de aşırı etkilendiğini anlatım etti. Kırmızı, bunun karşı köprünün imalatında idman istediğini o fasıl beraberce iş meydana getirdiği şirket yetkilisine ilettiğini dile getirdi.
Türkiye, Fransa, İsrail ve Almanya'dan kuruluşların ihaleye girdiğini fakat tamirat işini çalışmış bulunduğu şirketin aldığını aktaran Kırmızı şunları kaydetti:
"O fasıl çalıştığım firma, benim elan ilkin yaptığım köprülerin fotoğraflarını biriktirerek yan yana dosya hazırlayıp Bosna'ya gitti. Ben de o sıralar Fransa'daydım. İhaleyi alınca beni aradılar. Fransa'da elleme dünyalık kazanmama karşın dayanamadım, oradan Bosna'ya geçtim. UNESCO'nun 11 mühendisinin bulunduğu yan yana toplantıya girdim. Onlara köprüyü elbette yapacağımı anlattım. Bana 'Senin ehliyetin, diploman nedir?' sanarak sordular. Ben de rüştiye mezunu ve usta olduğumu söyledim. Benden köprünün maketini yapmamı istediler ve tasdik verdiler. Özellikle Alman mühendisler, 'Bu usta burayı yapacak.' sanarak beni desteklediler. Öylece başladık ve elleme yan yana biçimde tamamladık. Bunların içinde beni en aşırı bahtiyar fail Mostar Köprüsü'nün onarımında idman oldu. Çünkü babam oraya aşıktı."
"Taş işçiliği yan yana vakitler elan zordu fakat katı asar ortaya çıkıyordu"
Taş işçiliğinde en ehemmiyetli projesinin Mostar Köprüsü'nün baştan imal çalışmalarına eklenmek bulunduğunun altını çizen Kırmızı, "Ömrüm yeterse Bayburt'a da yan yana köprü yapmadan fevt olmak istemiyorum. Merkezdeki Taş Köprüyü gerçekleştirmek istiyorum, arzum o. Aynı köprüyü ego Kayseri'de yaptım. Şu andaki hayalim orayı yapmak." dedi.
Ömer Kırmızı, taş işçiliğinin yan yana vakitler elan emekli bulunduğunu fakat katı asar ortaya çıktığını söyledi.
Yeni camilerdeki taşların endamsız müddet sonradan düştüğünü gördüğünü özetleyen Kırmızı, "İnce şu demek oluyor ki 4-5 santimetrelik ahcar konuluyor. Biz 25-30 santimetrelik ahcar koyuyorduk. Ben de 4-5 santimetrelik taşlarla yaptım gücün göz boncuğu obje olmadı. Şimdi hüner namevcut artık. Bu makineler çıkınca hüner öldü." sanarak konuştu.
"Osmanlı torunusunuz değil mi? Övünüyorsunuz, Osmanlı burayı tarafından yonttu, yaptı"
Kırmızı, yan yana vakitler ustaların yan yana günde minareye konulacak taşlardan 9'unu emekli yontabildiğini vurgulayarak şu biçimde bitmeme etti:
"Şu anda onu karşılayıcı yok. Bayburt'ta arasan 10 usta sokak taşı baştan yontarak müheyya duruma getirip duvara koyacak. Hep alıştılar kara kara tahta üzere taşları duvara koymaya. Bir-iki sene sonradan da ahcar oynamaya başlıyor. Bosna'da kılıç çalıştığımızda, 'Osmanlı torunusunuz değil mi? Övünüyorsunuz, Osmanlı burayı tarafından yonttu, yaptı.' dediler. Matkap, spiral görür görmez bunlara müsaade vermediler. Biz de bunu yasakladık, hepsini elimizle yaptık. Taşlar kesilip geliyordu. Bütün taşları elimizle işledik. Şu anda o işlemeler, eskinin işi yok."
Ömer Kırmızı, akıbet beş altı senedir bostan işleriyle de uğraştığını fakat elan ağırbaşlı bulunmasına karşın taş mesleğinde kendini bahtiyar hissettiğini anlatım etti.
Taşlarla uğraşırken yorulmadığını aktaran Kırmızı, "Yıllardır taşla yoğrulmuşum. Bazen yatarken güçlü aklım yaptığım aha kalıyor, diyorum ki 'Şurada yan yana eksiklik var, yan yana hatam var'. Bunları daim geceleyin hesaplıyorum. O derece bu işle özdeşleşmişim." dedi.
Kırmızı, insanoğlunun işini sevmesinin önemine de ayraç ederek şu değerlendirmede bulundu:
"Adapte olursan değerli olursun. Vurdumduymaz olursan o işi başaramazsın. Hep bileğimle çalıştım. 10-15 senedir küçük işler alıyorum. İşçi çalıştırıyorum. Kendim paramı almadan, işçinin parasını veriyorum. Allah iane etti, bugüne derece bileğimle evimi de elan fazlasını da yaptım. Allah'a şükür sıhhatim de yerinde."
