Kocaeli
Kocaeli'nin İzmit ilçesine ilişkin rustik Eseler Mahallesi'nde üç asırdır yaşatılan "Kaz Bayramı" geleneği, mahalle sakinleri ortada bütünlük ve beraberliğin simgesi oldu.
Aylar öncesinden kazların besiye çekilmesiyle başlamış olan neşe hazırlıkları, havaların soğumasının peşi sıra hanımlar çeşidinden imece usulü mobilyasız katlama açılmasıyla bitmeme ediyor.
Ocak ayında kutlanan bayramdan 2 devir evvel şişko biçimde doğranan kazlar temizlenip yağı alındıktan sonraları "baş fut yemeği" gerçekleştirmek az daha apiko ediliyor. Bir devir suda bekletildikten sonraları kızılcık ağacından şişlere dizilen kazlar, neşe sabahı tavalarda karye fırınına sürülüyor.
Öğle zamanı kazlar elverişsiz düzlem edilerek, suyun ortak bölümü alınıyor. Bu tam börek imalinde kullanılacak olan yufkalar musaffa kaz kanadıyla yağlanıyor.
İkindi zamanı fırından tahsil edilen kazlar, kaz yağıyla ıslatılmış tirit, konsa dolması, lezzetli börek, kaz ciğerli börek ve erik hoşafı eşliğinde sofralardaki yerini alarak misafirlere ağırlama ediliyor.
"Ziyafet kabilinden görünüyor lakin ortak zaruretten doğmuş"
Kocaeli Kent Konseyi Yöresel Değerler ve Kültür Komisyon Başkanı Melek Çeliköz, AA muhabirine, yerel kültürlerin şehirlerin en ehemmiyetli mirası bulunduğunu ve geleceğe aktarılması icap ettiğini belirterek, bu amaçla Kocaeli'de yerel olan, göçle mevrut kültürel mevzularla ait icraat yaptıklarını söyledi.
Kaz Bayramı'nın Eseler köyü kurulduğundan bu yana kutlandığını dile getiren Çeliköz, hanuman ayının ikinci haftası köyün büyüğünün neşe tarihini duyuru etmesinin peşi sıra şişko biçimde kutlamanın gerçekleştirildiğini kaydetti.
Çeliköz, kesilecek kazların sayısının bölük ve çağrılı sayısına layıkıyla değiştiğini dile getirerek, şunları söyledi:
"Şu anda şölen kabilinden görünüyor lakin esasen ortak zaruretten doğmuş, hayat koşulları iyileşince de şu anda kültürel ortak anane kabilinden görünüyor. Aslında burada geleneğin amacı; kazın etinden çoğalma yağını almak. Kaz yağı asliye ortak ihtiyaç, vaktiyle kemirmek yapılırken kaz yağı kullanılırdı. Bu civarda kaz yağı başlangıç tacıdır. Kazın yağını alarak sene süresince kullanırlar. Kazı kestikten sonraları iç yağlarını ve başka yağlarını alıp sobanın üstünde kaynatıyorlar. Yağ az buçuk çözülüyor. Sonrasında küplere basılarak korunum ediliyor. Margarin kabilinden ekmeğin üstüne sürüp tüketiliyor. Yine dolma, çorba ve benzer yemeklerde de kullanılıyor."
"Gelemeyenin kaz oranı behemehâl ayrılır"
Kaz Bayramı'nın Kocaeli'de sadece Eseler, Solaklar, Durhasan ve Hasanoğlu köylerinde kutlandığını özetleyen Çeliköz, "Zaruretin esasen bütünlük ve beraberliğe dönüştüğü en dobra örneklerinden bir tanesi bence Kaz Bayramı. Şimdilerde insanoğlu büyüklerinden gördükleri geleneği sürdürmeye çalışıyorlar." dedi.
Çeliköz, bire ortak anda yakılan köydeki fırınlardan yükselen kokuların çağırma özelliği taşıdığını vurgulayarak, "Kaz Bayramı'na çağırma edilip icabet edemeyen bireyin kaz oranı behemehâl ayrılır. Kaz oranı ayrılmıyorsa isim eksikliğinin hissedilmediğini düşünücü ve kıstak koyar. Bu nedenle kaz oranı da önemli. Büyüklerimiz Milli Mücadele devrinde bile köylerin dominant yiyeceği haberini almalarına karşın güneş fırınlarını yakıp kazları pişirmiş, yağlarını alıp küplerde saklamışlar. Köyde kime sorduğunuzda bu geleneğin ağır koşullarda da olsa sürdürüldüğünden bahseder." ifadelerini kullandı.
"Kazın yağını, ciğerini yer küplerde saklardık"
Mahalle sakini 60 yaşındaki Sevdiye Savurtaş da vaktiyle dolaplarının olmadığını, kazların yağını ve ciğerini yer küplerde sakladıklarını anlattı.
Eskiden her insanın kaz yetiştirdiğine yer veren Savurtaş, "Bayram haset erişince fırınlarımızı yakardık, köyün içi kaz hitit kokardı. Misafirlerimizi çağırırdık. Eskiden aşırı kar yağardı. O devir otomobil yok, mevrut mihman ihtimal 2-3 devir kalırdı. Öyle ortak sevinç olurdu." biçiminde konuştu.
Savurtaş, vaktiyle ortak hanede en 6-7 kaz kesildiğine belirterek, "Bir akşamda yeniyordu o kazlar. Kadınlar düşüncesince aşırı zahmetli lakin bundan sonraları alıştığımız düşüncesince ağır gelmiyor." dedi.
"Bayram havası oluyor, insanoğlu kaynaşıyor"
Mahalle sakini 43 yaşındaki Songül Beyni ise hısım dayanışması olsun, eksiksiz familya ortak araya gelsin diyerek aylarca besleyip büyüttükleri kazları bayramdan 2 günlük kesip pişirmeye apiko duruma getirdiklerini kaydetti.
Kazların neşe haset fırına sürüldüğünü aktaran Beyni, "Fırın etabında eksiksiz akrabalarımızı ağırlama düşüncesince çağırma ediyoruz. Hep başlangıç başa şölen veriyoruz. Bütün akrabalar ortak araya toplandığı düşüncesince neşe havası oluyor, insanoğlu kaynaşıyor." ifadesini kullandı.
Beyni, tedarik döneminin hanımefendilerin omzunda olduğuna ayraç ederek, "Yufkaların açılması, kazların temizlenmesi hanımefendilerin üzerinde. Taşlık dolması yapması, üzümlü börek döşemesi, bunların hepsini hanımlar hazırlıyor." diyerek konuştu.
