Adana
Yunanistan'da sakıncasız hayat olanağı kalmayınca mübadeleye müteveccih kavil kapsamında Girit'ten Türkiye'ye dönen aileler, Çanakkale'den Hatay'a denli bulunan yaka şeridinde muhtelif iskân yerlerine getirildi.
Mübadiller, anne vatanda dünkü ortak yaşama başlarken, yaşadıklarını da tahminî ortak asırdır nesilden nesle aktararak hafızalarında sakladı.
Babası 1 yaşlarındayken ailesiyle mübadele kapsamında evvela Mersin'e, henüz sonradan Adana'ya mevrut Çukurova Girit Mübadilleri Kültür ve Dayanışma Derneği Başkanı Selma Kırançeşme, AA muhabirine, o zamanlarda yaşananları anlattı.
Kırançeşme, Kurtuluş Savaşı'nın zaferle sonuçlanmasının arkası sıra Girit'te Yunan çeteler zımnında Türklerin dirilik tehlikesi yaşadığını söyledi.
Bir Rum'un, köylerine dominant yapılacağına ilişkin bilgelik vermesi üzerinde ailesinin iç kesimlerden yaka şeridi yakınlarına yerleştiğini özetleyen Kırançeşme, bu olanağı olmayanların tahminî ortak sene sahilde kurulan çadırlarda fıkdan ve yoksulluk zarfında doğacak gemileri beklediğini tabir etti.
Kırançeşme, buradaki gemilerde familya başına 500 kilo yük sınırı getirildiğini, henüz ortak tomar ağırbaşlılık düşüncesince istem edilen tutarı aşırı sayıda ailenin karşılayamadığını anlatarak, "Günümüzde 'Seni ortak hafta sonradan şu ülkeye göndereceğiz. Yanına en ortak tomar 5 yük alabilirsin.' deseler, duygudaşlık kuruyorum ego ne alabilirim? Çocukluğumun, gençliğimin geçtiği, ortak güruh anılarımın bulunduğu ortak yerden 5 skor ne götürebilirim? Bu, o tarihte canlı insanoğlu düşüncesince şişman ortak travmadır. Bu travmayı ortak halde atlattılar." dedi.
Aileler parçalandı
Kırançeşme, muhtemelen sayıya ulaşılınca sıradaki bireyin gemiye alınmayıp ötekisi düşüncesince bekletildiğini dile getirerek, "Tüm Ege ve Akdeniz sahillerine bu aileler zerre lime dağılıyor. Kardeşler birbirlerini 50-60 sene sonradan bulabiliyor. Anneler evlatlarından ırak kalıyor. Babaannemin tek akrabası kendisiyle gelmemiş. Kendisi Mersin'e gelmiş. 4-5 sene evvela dayılarımın evlatlarının torunlarını bulduk. Dedemin amcasının çocuklarını Bodrum’da bulduk." niteleyerek konuştu.
Yolculuğun, gemilerin limanlara uğraması zımnında tahminî 1 ay sürdüğünü tamlayan Kırançeşme, "Ölenler denize atılmış. Yeni doğanlar olmuş. Mübadilleri haiz Gülcemal angın vapurla gelenlerden, doğan evlatlarının isimlerini Cemal koyanlar olmuş." ifadelerini kullandı.
"Tüm aileler bu vatanı aşırı sevdiler"
Kırançeşme, mübadil neslin Türkçe bilmediğini ve anne vatanda bunun zorluğunu yaşadığını anlattı.
O neslin, içlerine bulutlanmış bulunduğunu tamlayan Kırançeşme, şöyleki konuştu:
"Normalde akraba eşiyle bulunan evliliği yapmayan aileler akraba ve akraba eşiyle bulunan evliliği hazırlamaya başlamışlar. Tabii ki mevrut bu insanoğlu hoş, insancıl insanlar. İnsanları muhip insanlar. Bir değişiklik gözetmiyorlar hemen o çağda kişi içlerine kapanmışlar. Bizim kuşaklarda bu az buçuk açık ve düzelmiş. Atalarımız yaşadıkları onca acıya karşın muhabbet dolu, kullanıcılarını muhip ortak gömlek geride bıraktı. Acılarını bizlere anlatmadılar. O acıları içselleştirip kötümser ortak bir duruma girmememiz düşüncesince tek halde Girit'te ve burada birlik yerine ne yaşadıklarını bizlere aksettirmediler. Tüm aileler çocuklarını okutmak, ortak bölgelere sağlamak bu şeklinde bizlere envestisman yaptılar ve bu vatanı aşırı sevdiler."
Kırançeşme, mübadillerin ilkin ekincilik üzerinde nitelikli olduklarını, yanlarına getirdikleri zeytin, deste telkih kalemleri ve zerzevatçılık bilgileriyle Çukurova'da zirai üretime şişman ulama sağladığını tabir etti.
Tarım arazilerine gidemeyen mübadillerin de kentte sanatkar ve sanayiye iş gücü yerine ulama sağladığını aktaran Kırançeşme, "Adana'nın kültüründe, sosyal, hesaplı hayatında mübadillerin aşırı emeği var. Milli Mensucat Fabrikası'nda ıvır zıvır dallar güçlü çalışmışlardır zira aşırı çalışkan, üretmeyi muhip insanoğlu bunlar." biçiminde konuştu.
"Mübadele olmasaydı genosit yaşanacaktı"
Kırançeşme, mübadelenin yaşattığı tamamı acılara karşın o fasıl düşüncesince gerektiğini, ilkin Girit'te Türklerin namevcut olma tehlikesi yaşadığını vurgulayarak, şunları kaydetti:
"Mübadele olmasaydı orada genosit yaşanacaktı. Bu, savaşın getirmiş bulunduğu ortak şey, eğer olmazsa olmazı. Mutlaka yaşanacaktı. Mustafa Kemal Atatürk bu kullanıcılarını anne vatanlarına getirerek şişman ortak afiyet yaptı, onun düşüncesince de mübadillerin anılarında Atatürk'ün hususi ortak noktayı var. Hatta o çağda kıyıda beklerken Rumlar 'Atatürk sizi almaya gelmeyecek.' niteleyerek kışkırtıyorlarmış. Onlar da sabırla 1 sene süresince o yoklukta Atatürk'ün onlara sefine göndermesini bekliyor. O çağda doğan kızlarına Kemaliye ismini vermişler. Çok yoğundur Giritlilerde Kemaliye ismi. Erkek çocuklarına da Kemal ismini vermişler. Teşekkürlerini ortak nebze hakeza gösterdiklerini düşünüyorum."
Kırançeşme, mübadelenin, kişilerin para varlıklarının pırtı dibine katılması kabilinden ayrıntılı ve dobra ortak plana eş bulunduğunu anlatarak, "Sıkıntılar rahat hemen neticede insanoğlu canlarını kurtarmış. Bu güçlü aşırı önemli. Yapılan planlamalar dobra ancak Cumhuriyetin evvel zamanlarında aksaklıkların olması da aşırı normal. Bence bu mübadeleyi yapmış olup kullanıcılarını ülkeye, anne vatanlarına getirmeleri dehşetli ortak olay. Onun düşüncesince kılıç bu zamanda imzası bulunan her insana aşırı teşekkürname ediyoruz." ifadelerini kullandı.
