Bursa
Kültür ve Turizm Bakanlığı Geleneksel El Sanatçısı 57 yaşındaki Şengünalp, AA muhabirine, Bursa'da dünyaya geldiğini ve 50 senedir devdahlıkla uğraştığını söyledi.
Bu sanatı dedelerinden ve babasından öğrendiğini tamlayan Şengünalp, 7 yaşlarında başladığı mesleği bugüne denli getirdiğini, sonuç casus şekilde Bursa'da bu işi hazırlamaya bitmeme ettiğini belirtti.
Osmanlı kültüründen mevrut sanatın 680 salname geçmişi bulunduğunu vurgulayan Şengünalp, "Ancak sanatın bizlerden sonrası yok. Bu konuşma sona erecek diyerek üzülüyoruz. Çok altın ortak konuşma bulunduğunu hacısı hocası biliyor." dedi.
Şengünalp, devdah kelimesindeki "dev"in dev yahut güçlü, "dah"ın ise koşturmak anlamına geldiğini söyledi.
Bunun kuvvetli, metin şahısların icra ettiği ortak meslek olduğuna ayraç fail Şengünalp, şu halde konuştu:
"Devdahlıkta ipek bükümü yapılıyor. 20 m. boyunda ortak atölyemiz var. Her çağ bu atölyede gayret yaptığım 6 sayaç içre minimum 15-20 kilometre koşarak bu sanatı yürütüyorum. Yaptığımız mahsulat aşırı altın ve el sanatı bulunduğu düşüncesince Halk Eğitimi Merkezlerinde, Olgunlaşma Enstitülerinde, kızların çeyiz işlerinde kullanılıyor. Ödemiş yöresindeki dinç kızların çeyizlerinde ipek eğer olmazsa olmazdır. Bizim ürettiğimiz ipekleri alıp çeyizlerini hazırlıyorlar. Bizim yaptığımız ipek ipler bire ortak sürede enjeksiyon oyalarında da kullanılıyor. Bursa Büyükşehir Belediyesi, 3 senedir İğne Oyası Festivali düzenliyor. Bu festivale gidildiğinde devdahın ne işler icra ettiği orada görülecek. İğne oyalarında, nakışlarda, çeyiz işlerinde makbul ipeklerin hepsinin bizim bu devdahhaneden çıkmış bulunduğu anlaşılan olacak. Makineler bu işi yapıyor fakat bizim el sanatıyla yaptığımız kabilinden ipek üretemiyorlar. Bizim sanatımız aşırı değerli. Tezgahlarımız minimum 100 yıllık. Onlar bizlere eş yadigarı, dedelerden kalma yadigarlar. Onlar bizim düşüncesince aşırı değerli. Manevi değerleri aşırı fazla."
"Bu çeşit sanatların hafızalardan silinmemesi gerekiyor"
Şengünalp, bu mesleğin kaybolmaması hesabına oğluna öğrettiğini söyledi.
Kendisinden sonraları mesleğin bitmeme yazar etmeyeceğini bilemediğini özetleyen Şengünalp, "Oğlum şu anda bu işi yapmıyor. Onun elinden tutulursa, ego elbette 57 yaşıma denli bu sanatı yaptıysam oğlum da sağlığı el verdiği müddetçe sanatı bitmeme ettirebilir. Yeni nesle tanıtım gösterisi gayeli güçlü olsa 25-30 sene sürdürebilir. O da ortak eş yetiştirir ve bu halde sanatın kaybolmamasını sağlarız. Bu çeşit sanatların, mesleklerin unutulmaması, hafızalardan silinmemesi gerekiyor." değerlendirmesinde bulundu.
Yarım asırdır bu mesleğe lisan verdiğini tamlayan Şengünalp, "Çok çalımlı ve onurluyum. 2018 planlı ahilik yarışmasında Bursa'nın karındaş sanatçısı oldum. Çok dobra havas bunlar. Bu sanatı gururla, bayıla bayıla yapıyorum. Sağlığım elverdiği sürece isterse 80 yaşıma geleyim el ayağım tutuyorsa, güçlüysem hazırlamaya çalışacağım bu sanatı. 44 yaşıma denli acemi liglerde ayak topu oynadım. Sağlığımı bu sanata ve yaptığım spora borçluyum." ifadesini kullandı.
"Yaptığım ipekler Japonya'ya da gidiyor"
Ertuğrul Şengünalp, devdahlık mesleğinin püf noktalarına müteallik şu detayları verdi:
"Yapacağımız işin inceliğine yahut kalınlığına layıkıyla idmansız ipekleri evindeki ıvır zıvır ortak makineyle aparatlara sarıyoruz. Ondan sonraları atölyede suyun içerisine bastırıyoruz. Suda ortak çağ bekliyor. O ipekler suyu çekiyor. İyice edep geçirmek düşüncesince sopayla üstlerine vurarak on paralık döşenmemiş noktayı kalmayana denli ipeği ıslatıyoruz. Ardından ortak müddet suyun süzülmesini bekliyoruz. O tam tezgahımızı yağlayıp emek vermek evresine geçiyoruz. Tezgahın uğrunda 24 kanca var. 4 volta koşarak ipekleri o kancalara takıyoruz. Yaptığımız iş, insanoğlu gücüne dayandığından ipeklere mukteza inceliği verebilmek düşüncesince hızlıca koşup ipek ipleri o kancalara takmamız gerekiyor. Ondan sonraları tezgah arkasına geçerek kat yapıyoruz. Yaptığımız ipekleri zeytinyağlı sabunlarla kazanlarda kaynatıp hafta sonları da yapılacak işin renklerine layıkıyla boyamasını yapıyoruz. Böylece sonuncu verim durumuna mevrut oluyor. Bu ipekler dayanma açısından aşırı farklı. Bizim ipekler 10 kilo çekerken otomobil ürünleri 5 kilogramı çetin çeker. Yaptığımız mahsulat aşırı metin ve güçlü oluyor."
Şengünalp, ürettiği ipeklerin Bursa Kapalı Çarşı'daki dükkanlarda satıldığını belirtti.
Çarşı esnafından İbrahim Koca ile kartela oluşturduklarını, kendisinin ürettiği ipeklerin Türkiye genelinde dağıtımını onun yaptığını dile getiren Şengünalp, şunları kaydetti:
"İbrahim Koca'nın müşterilerinin ortada Japonlar da var. Japonlar bu janr el sanatlarına aşırı meraklı. Yaptığım ipekler Japonya'ya da gidiyor. Japonlar bu atölyeye geldi çekimler yapmış oldu ve orada dü eser basıldı. Onlar buraya ulaştığında 'Sen orada hâlâ aşırı tanınıyorsun. Daha ünlüsün. Seni orada hacısı hocası tanıyor' dediler. Bizim buradaki ipeklerle ve tekniklerle orada enjeksiyon oyası kursları veriliyormuş. Japonlardan aşırı uyanıklık var. Japonlar el işlerine aşırı uyanıklık gösteriyorlar."
